Ontspannig, wat betekent dat  voor jou?

Voor vandaag is dat voor mij ontspanning. Grappig is ook dat gisteren gevraagd werd wat wij onze afdeling (ik werk de helft van de tijd als verenigingssecretaris bij Vogelbescherming Nederland) wensen voor dit jaar. Wat ik mijn collega’s wens: “plezier, ontspanning en verbinding”. Nu klinkt dat misschien wat raar om ontspanning te wensen terwijl er ook werk gedaan moet worden.

Maar wat betekent ontspanning nu eigenlijk?

Volgens Van Dale is dat ‘het losmaken wat gespannen is’ of  ‘door afleiding tot rust komen’. Als synoniem voor ontspannen krijg je de volgende suggesties: “uitrusten, relaxen, rusten, uitpuffen”. Voor veel mensen staat ontspanning dan ook op gespannen voet met werken, omdat werken vaak juist spanning met zich meebrengt en ook een zekere mate van spanning nodig heeft. Ik ervaar dat wat genuanceerder. Natuurlijk: een heerlijke boswandeling, of nog beter een bosrit met mijn paard, brengt mij in een optimale staat van ontspanning. Maar het is ook belangrijk om gedurende de dag, en zeker tijdens het werk, ontspanning te kunnen vinden. Want momenten van ontspanning geven je hersenen rust. Je hersenen krijgen hierdoor de tijd om te herstellen. Wanneer je dit goed doet, zit je beter in je vel, ervaar je meer energie en meer focus.

Hoe ik dat doe?

Belangrijke eerste stap is om je bewust te worden dat je spanning ervaart. Vaak hebben we niet eens door dat we ons gespannen voelen, of willen we dit niet voelen en/of drukken het gevoel weg. De tweede stap is dan ook om dit gevoel niet te willen onderdrukken maar het juist de ruimte te geven en te erkennen dat het er is, zonder er iets aan te willen veranderen. Vervolgens de tijd nemen om rustig te ademen (of een HeartMath techniek toe te passen) en het niet weg willen drukken of als een gek doorgaan omdat je geen tijd te verliezen hebt omdat je nog zoveel moet doen, en anders te weinig tijd hebt. Juist het even pas op de plaats maken en een rustmoment inbouwen, brengt je autonoom zenuwstelsel tot rust, waardoor je weer toegang krijgt tot je denkende brein, en je vervolgens veel effectiever kunt werken.

Want wat gebeurt er als je (te)veel spanning (stress) ervaart?

Je autonome zenuwstelsel reageert als er spanning ervaren wordt heel primair: je moet vechten of vluchten. Met andere woorden er moet gas gegeven worden. En dat is in sommige gevallen ook heel functioneel. Stel je voor dat je een kind de weg over ziet steken en er komt plotseling een vrachtwagen aan. Dan is het heel prettig dat je lichaam zo reageert dat je snel kunt handelen zonder daar eerst lang over na te denken en op dat moment heb je je hersenen dan ook helemaal niet nodig. Sterker nog, als je daar eerst over gaat nadenken, handel je waarschijnlijk te laat. Als de vrachtwagen voorbij is, komt je weer tot rust en krijg je ook weer toegang tot je denkende brein. Alleen in ons werk staan we vaak voortdurend onder spanning zonder deze directe dreiging, maar ons autonoom zenuwstelsel werkt wel als zodanig, en schakelt daarmee de toegang tot ons denkende brein uit. En dat terwijl we dat in ons werk vaak juist zo nodig hebben. Maar het is dus heel logisch dat er momenten zijn dat je soms bijna kortsluiting krijgt en echt niet meer na kúnt denken. Juist dan is het belangrijk om de tijd te nemen om tot rust te komen en daarmee het autonoom zenuwstelsel het signaal te geven dat er niet gevochten of gevlucht hoeft te worden, zodat je weer toegang tot je denkende brein kunt krijgen. En ineens is het probleem niet meer zo ingewikkeld, of zie je duidelijk welke klus je het eerst op moet pakken.

Dit is wat ik met ontspanning bedoel:

op het moment dat je spanning ervaart een micropauze inlassen en zo weer ruimte in je hoofd te creëren. En echt, het helpt! Dus dat is ook wat ik bedoel als ik mijn collega’s ontspanning wens. En ook waar ik vandaag voor mijzelf nog extra alert op ben.

Ellis Samsom, 12 januari 2024